Stresle baş etmek neden önemli?

Tüp bebek tedavisi sürecinde birçok kadın oldukça streslidir. Bedenlerinde ciddi gerginlikler tanımlarlar. Geceleri uykuya dalmada zorlandıklarını, uyuduklarında bile bedenlerinin gergin olduğunu, bu nedenle sabah yorgun kalktıklarını ifade ederler. Bu durumun günlük yaşamlarına da olumsuz yansıdığını belirtirler.

Şöyle bir hatırlayın lütfen. Korku filmi seyrederken en heyecanlı sahnede bedeninizde neler olur?

Nefesinizi tutarsınız. Oturduğunuz koltukta bedeniniz büzüşür, küçücük kalırsınız. Belki de ayağınızı sallarsınız ya da yanınızdakinin kolunu çok fazla sıkarsınız. Ancak o sahne geçtikten sonra gevşeyebilirsiniz ama film bitene dek koltuğunuzda rahat bir şekilde oturamazsınız. Beden sadece tehlike sinyallerini almaya duyarlıdır. Çünkü tehlike karşısında öncelik bedensel bütünlüğün korunmasıdır. Tehlikeyi algıladığında beden strese girer ve hemen tepki vermek ister. Tehlike ile baş edebileceğini gözü kesiyorsa savaşma kararı alır, eğer gözü kesmiyorsa kaçmaya karar verir ya da donar kalır. Kişi stres altındayken sanki bir oku atmaya hazırlanmış yay gibi bedensel gerginlik içerisindedir. Tehlike geçtiğinde eski normal durumuna geri döner, yani gevşeme tepkisini geliştirir. Tüm bunlar bedenin stres altında iken dışarıdan gözlenebilen durumlarıdır. Diğer taraftan stres altında iken bedenin bir de dışarıdan gözlemlenemeyen kimyasında, yani salgılanan hormonlarda da ani değişiklikler gerçekleşir. Stres sonrasında bu hormonların daha önceki seviyelerine dönmeleri uzun bir süre alabilir. Salgıladığımız hormonlar sindirim sisteminden, dolaşım sistemimize kadar bizi hayatta tutan birçok biyolojik sistemin çalışmasında oldukça önemli görevlere sahiptirler. Dolayısıyla üreme sistemi ve ilgili hormonlarda yoğun stresten olumsuz etkilenebilmektedir.

Stresli ve üzgün birini gördüğümüzde ona karşı davranışlarınızı ve tutumlarınızı hatırlamaya çalışın. Bir şeyler söyleriz ama daha çok onunla bedensel temasa gireriz. Sarılırız, sakin nefes almasını söyleriz. Bedenindeki gerginliği fark edip kendini rahat bırakması gevşemesi yönünde telkinler veririz. Çünkü bedenle bedenin anladığı dilde konuşmak gerekir. Öncelikle bedende oluşan yüksek derecede gerilim fizyolojik uyarıma karşılık gevşeme tepkisini geliştirmek önemlidir. Yani bedene her şeyin kontrol altında ve yolunda olduğuna dair “Rahatla” sinyalini göndermemiz gerekir. Böylece, yüksek ve uzun süreli strese maruz kalmaktan gerilmiş ve katılaşmış bedeni, fizyolojik olarak gevşeterek, psikolojik anlamda rahatlatabiliriz. Stres karşısında yükselen ancak dışarıdan gözlemlenemeyen hormon salgılanmasındaki artışın, bedensel gevşeme sayesinde normal düzeye çekilmesi mümkün olabilmektedir. İyi haber ise birtakım tekniklerle yüksek dozdaki fizyolojik uyarılmanın azaltılabileceğidir. Bu tekniklerle, zihnimizi sakinleştirir, iyilik halimizi olumlu anlamda yükselterek gevşeme cevabını oluşturabiliriz. Hayatta maruz kaldığımız zorluklar karşısında, onlarla başa çıkabileceğimiz bir beceri geliştiremediğimizde, yani gevşeme tepkisi oluşturamadığımızda, kaygılı, korkmuş, kızgın, çaresiz veya depresif hissederiz. Bazı durumlarda stres kaynağını ortadan kaldıramayabiliriz ama beden-zihin etkileşim teknikleri ile stres karşısında geliştirdiğimiz reaksiyonları değiştirebiliriz. 

Stresin baş edilebilir düzeyde olması, kişinin fizyolojik olarak bedenindeki tüm sistemlerin rahat ve uygun şekilde çalışması demektir. Bu da hamile kalmak için tedavi gören kadınlarda oldukça önemlidir. Temel amaç gevşeme tepkisini geliştirmektir. Böylece stres düzeyiniz düşecek, tedavinizi olumlu yönde desteklenecek, hamile kalma şansınız artacaktır.  Burada önemle vurgulamak istediğim nokta, vücudunuzdaki hormon seviyeleri, yumurtlama ve üreme ile ilgili diğer birçok biyolojik faaliyetin kafanızın içinde dönüp duran düşüncelerden etkileniyor olabileceğidir. Stresi azaltarak, düşünce ve davranışlarınız üzerindeki kontrolünüzü arttırmak, hamile kalmanızı garantilemeyebilir ancak tedavinizin başarısını artıracaktır. Gevşeme tepkisi aslında fiziksel olarak, kişinin en üst düzeyde rahat olmasını sağlayan fiziksel olarak oldukça derin ve dingin bir dinlenme halidir. Gevşeme egzersizleri, kalp atış hızınızı, nefes alma sıklığınızı, kas gerilmelerinizi, oksijeni tüketme düzeyinizi normal düzeyin de altına indirerek sinir sisteminizin rahatlamasını sağlar. Bunun sonucunda da hormonlarınız ve bağışıklık sisteminiz normal düzeye döner.

Gevşeme tepkisini vermek üzere hangi tekniği kullandığımızın pek de bir önemi yoktur. Ancak şunu da hatırda tutmak önemlidir. Televizyon karşısında öylesine ekrana bakmanın size iyi geldiğini düşünebilirsiniz ama bu gevşemenizi sağlayan bir davranış değildir.

Yoga, meditasyon, bedensel gevşeme, nefes egzersizleri v.b. bedeninizin gevşeme tepkisini vermesini sağlayacak her türlü teknik işe yaramaktadır. Her yöntem herkes için doğru olmayabilir. Stresle baş etmek için size uygun yöntemi belirlemeniz ve bunu uygularken ek bir strese maruz kalmamalısınız. Örneğin yoga yapmaya karar verdiniz. Ancak yoga stüdyosu evinize uzak ciddi bir trafik yoğunluğu içinde ulaşmanız gerekiyor olabilir. Eğer siz trafikte stres olan biriyseniz bu da sizin için ilave bir stres kaynağı oluşturur.

Kendi başınıza uygulayabileceğiniz bedensel gevşeme teknikleri hakkında “Benim de Bebeğim Olsun” kitabımın Kumsalda uzanmak gibisi var mı? başlıklı bölümünden faydalanabilirsiniz.